Is rap nog steeds jouw zegen?
"Ik denk dat mijn zegen het vertalen van gebeurtenissen en emoties naar schrift is. Of dat nu om muziek gaat of voor een boek is bestemd, daar ligt mijn kracht. Schrijven; de kunst van het dichten."
Schrijf je nog veel?
"Niet zoveel als ik zou willen."
Wat staat dit in de weg?
"Tijd, helaas. Je verdient niet zo veel geld met muziek. Je bent bezig met dingen ernaast en wil ook nog iets van vrije tijd hebben. Op het moment dat je schrijven en het maken van muziek als werk gaat ervaren dan blokkeer je heel veel creativiteit, heb ik de laatste jaren gemerkt."
Hoe kijk je terug op de periode 2006-2007?
"Als een leerzame tijd. Ik kwam binnen als jongen van de straat, in een scene waar ik eigenlijk nog niets van wist. Je merkt snel dat in het wereldje en op straat het zelfde spelletje wordt gespeeld, maar dan op een heel andere manier. Ik kwam binnen met een grote mond: 'ik ga het maken.' Het gaat ook goed, ik heb niets te klagen. Als ik wat uitbreng wordt het goed bekeken. Maar ik denk dat ik me in die periode terughoudender had moeten opstellen. Het heeft me best veel negativiteit gebracht."
Hoe?
"Bepaalde dingen die ik in die tijd heb gezegd, had ik ook anders kunnen brengen. Ik merk nu dat er een bepaald beeld van mij is ontstaan."
Wat voor beeld denk je dat mensen van jou hebben?
"Mensen verwachten in video's een straatterrorist; een agressief mannetje. Dat is totaal niet wie ik ben, maar het stempel is al gedrukt. Dat is mijn eigen schuld. Neem de video van 'Ik Heb Schijt', die blijven mensen aanhalen terwijl hij uit 2007 is. Dat is vier jaar geleden. Het leven verandert, de tijd verandert, ik verander."
Die video blijft goed bekeken. Bijna vijf miljoen keer inmiddels.
"Ik krijg nog dagelijks mailtjes met reacties binnen. Er worden nog steeds levendige discussies gehouden in de reacties onder de video."
.
Na Straafilosoof was je vrij snel weer uit beeld, hoe kwam dat?
"Ik was op zoek naar mezelf, alles ging zo snel. Je levensstijl verandert, je bent elke dag aan het rennen. Studio, fotoshoot, showtje, interview, tv-ding, ik had niet eens door hoe snel de tijd ging. Opeens waren er twee jaar verstreken, was ik de weg kwijt en helemaal nog niet toe aan een nieuwe plaat."
Je was eigenlijk juist klaar met het wereldje?
"Best wel, ja. Ik wilde eigenlijk ook helemaal geen album meer maken. Het is allemaal zo kinderachtig geworden. Ik schaam me dood. Als je het buitenland onze scene zou laten zien, is er zo weinig dat we met trots zouden kunnen laten horen. De Nederlandse rapscene bestaat uit kinderen. Niet dat ik altijd super volwassen muziek maak, maar het gaat wel iets dieper dan je nu overal hoort. Wat er nu wordt gepusht en lekker loopt is kinderachtig man. Dan is het als serieuze artiest ook niet meer leuk om daar tussen te staan. Ik snap het ergens wel. Het is ook lastig om in je product te blijven geloven als om je heen de kanalen omvallen. FunX is nu de volgende die verdwijnt, The Box is weg, TMF is weg, draait JuizeFM dat ene uurtje per week nog? Op televisie en radio is het klaar, afgelopen met hiphop terwijl het enorm populair is; het populairste genre bij de jeugd. Het is ongelofelijk."
En heb je iets met de jongens die in jouw genre stappen zetten? Hef, KV, RB, Kempi...
"Ik check het eerlijk gezegd niet meer. Heel af en toe hoor ik een nieuwe plaat voorbij komen, zoals net die van Probz: dope shit. Maar dat is volwassen muziek, geen voorgekauwde bullshit; die ringtonemuziek. Je hebt Duizend-en-één rappers en het zijn vrijwel allemaal ééndagsvliegen. Die jongens mogen een jaartje shine pakken en dan is het weer over. Ik snap het wel, de industrie is enorm hard en oneerlijk. Wie garandeert je dat je er een paar jaar tussenuit kan om weer op niveau terug te keren? Ben je nog steeds relevant? Dus wat krijg je: allemaal gefrustreerde rappers, twitterbeefs, het gaat nergens over."
En jij? Kun jij ook niet meer terugkeren?
"Jawel man. Het laatste dat ik heb uitgebracht is mijn album Straatfilosoof, uit 2007. En nu drop ik een clip met Sjaak en gaat het opnieuw als een trein. Ik ben heel dankbaar. Ik krijg nog elke dag mails, YouTube reacties, word aangesproken op straat, al vier jaar lang. Ik vind dat echt heel bijzonder."
De exclusiviteit werkt in je voordeel.
"Ik denk het, absoluut. Gevoelsmatig is dat wel heel dubbel. Het liefst drop je elke week wat. Maar dat betekent dat je er fulltime voor moet gaan zitten. Fulltime voor muziek gaan betekent fulltime honger. Ik hou toch wat meer van ondernemen. Na Dubai zijn we nu lekker bezig in Marokko. In Nederland ben ik druk met wat projecten die nu bijna in de steigers staan. Ik ben er een hele tijd uit geweest, maar heb niet stil gezeten. Op dit moment is er een markt, een bescheiden markt qua inkomsten. Ik ga proberen een andere markt aan te boren, maar wil nog even niet in details treden. Daar komt een juist moment voor. Ik heb een goed team om me heen verzameld, waarmee ik eind dit jaar verwacht rond te zijn, om vanaf 2012 te knallen."
Maar waar heb je het dan over? Feesten, muziek, jongerenwerk, cross-overs?
"Ik popel om het te zeggen, maar dat zou nu nog niet slim zijn. Denk aan een totaalplaatje."
Ga je nog een album maken?
"Ook. Ik ben er mee bezig. Tegen het einde van het jaar moet dat wel af zijn. Ik wacht eerst even op Sjakie. Ik gun Sjakie eerst de shine en help hem waar mogelijk. Door de jaren heen hebben we altijd contact gehouden. Alleen muzikaal hebben we niet samengewerkt. Hij zat bij Ali (Ali B, oprichter van SPEC waar Sjaak tot voor kort onder contract stond, red.), dat is niet mijn favoriete hoek, met alle respect."
Het heeft hem ook niet gebracht wat hij er van verwachtte, vermoed ik.
"Nee, en dat heb ik hem ook van tevoren gezegd. Ik heb hem aangegeven dat hij daar niet op de juiste plek zou zitten. Maar iedereen maakt zijn eigen keuzes. Als vriend kun je alleen maar adviseren, dat heb ik gedaan. Hij zei me dat hij er wel vertrouwen in had. Prima, succes. Ik gun het je van harte. We zijn altijd vrienden gebleven en zien elkaar meerdere keren per week. We zijn nog steeds gappies. Nu zit hij gelukkig bij Top Notch. Ik denk dat het de juiste move voor hem is. Top Notch is een goede partner voor Sjakie."
...en voor jou?
"Joah, ik heb de vorige keer een licentiedeal met ze getekend. Dat is prima gegaan. Ik heb niets te klagen over die gasten. Kees zou het weer doen, ik ook. We hebben er over gesproken en ik ga er vanuit dat het dit keer opnieuw zo zal gebeuren."
Destijds, rond 2006, zei je dat je Nederland ging veroveren. Uiteindelijk is dat met Straatfilosoof niet gelukt. Je hebt opschudding veroorzaakt, maar het had geen lange adem. Had jij een verkeerd beeld van het wereldje en van wat je plaat zou gaan doen?
"Eerlijk gezegd… ik had niet verwacht dat ik op zo'n manier behandeld zou worden. Natuurlijk, 'Ik Heb Schijt' is een straatshit vol agressie en frustraties. Maar het album zelf... Neem 'Kijk Door Mijn Ogen', dat is niet zo opgepikt als 'Ik Heb Schijt'. Het is een heel verhalend album. Ik geloof nog steeds dat mensen er wat aan kunnen hebben. Vanwege de herkenning. Maar voor mensen die niet uit dezelfde situatie als ik komen, hoop ik dat het voor wat begrip zorgt. Dat mensen mijn gedachtegang begrijpen. Dan weet je ook dat je voor mij niets te vrezen hebt. Ik ben niet de staatsvijand van Nederland, maar reken maar dat mensen mij zo zien wanneer ik nu een track naar 3FM zou sturen."
Heb je die doorbraak bij een breder publiek opgegeven?
"Nee. Maar het lijkt wel alleen via een politiek onderwerp mogelijk te zijn. Ik word nog regelmatig door de redactie van Pauw & Witteman gemaild om langs te komen. Maar dan gaat het altijd om iets negatiefs rondom Marokkanen. Alleen in die context weten ze me te vinden."
Er zit niets tussen het politieke, vaak negatieve, ding en de party 'n bullshit van SPEC?
"Juist. En dat is precies waar ik nu dus met mijn mensen aan werk. Vanaf begin 2012 moet dat zichtbaar gaan worden. Er is nu geen gulden middenweg: dat we gewoon als artiesten worden gezien. Er zijn zoveel gasten die bezig zijn met het maken van goede muziek, maar geen enkele kans krijgen. De jongens die het nu even goed doen, zie je over een jaar niet meer. Nu verdienen ze wat geld, rappen ze over Louis Vuitton en Gucci. Ik spreek je over een jaartje pik, gaan we kijken of je nog steeds zo praat. Wat ga je doen? Met je bekende kop bij de Albert Heijn werken? Telemarketing? Dat wil je niet en dan zie je jongens overstag gaan. Of richting de criminele kant of met poppy bullshit-tracks. Ik ben iets principiëler dan dat. Ik heb zoiets van: geld is overal te vinden, dan maar wat anders. Dat heb ik de afgelopen jaren gedaan."
Er gingen de afgelopen jaren ook verhalen over een aan lager wal geraakte Appa, die in Rotterdam slecht aan het gaan zou zijn. Wat deed je daar?
"Nee man. Ik had daar met twee vrienden een kantoor. Ik deed projecten met de gemeente; jongerenwerk, evenementen. We hebben voetbalcompetities in bepaalde wijken opgezet, muziekevenementen met lokale artiesten. Ik ben nu net een half jaar weer terug in Amsterdam. Ik heb vrienden overal en daar lagen de kansen. Geld zit niet vast aan één stad. Als er mogelijkheden zijn om te groeien, dan ga ik daarheen. Al is het Timboektoe."
Dat heb je ook gedaan toch? Je hebt in Dubai feesten georganiseerd?
"Dat klopt. Het begon als een grapje met een vriendin. Zij zou erheen verhuizen voor d'r werk. 'Eigenlijk zouden we een keer een feest moeten geven voor alle Nederlanders daar.' Het gesprek werd steeds serieuzer en toen zijn we er voor gegaan. Zij is daar gaan netwerken, ik ben er een paar keer heen gegaan en uiteindelijk hebben we een goede partner gevonden. Gasten met een hotel en daaronder een eigen VIP-club. We hebben het risico gewaagd en de eerste keer was raak. Patrick Kluivert kwam met zijn vrouw, Amanda uit de Goude Kooi, wat Nederlandse kennissen. Ik heb dj Chuckie in laten vliegen, Grandmaster Izzy, Shermanology. Het hielp om bekendheid te krijgen. Het was uitverkocht, al die voetballers van Dubai waren er, stewardessen kwamen daar tussen hun vluchten."
Ik kan me voorstellen dat je daar je nieuwe toekomst voor je zag.
"Ja, dat dacht ik ook, maar Dubai is helemaal failliet. Dubai is naar de kloten. Ik ben daar gestopt met feesten geven omdat de eigenaar van de club een hoger percentage wilde. Nu misschien Qatar, ik ben daar mee bezig. Veel mensen zijn ook van Dubai naar Qatar gegaan. Je wil niet weten wat daar mogelijk is, hoeveel geld daar zit. Maar ook daar ben je niemand zonder contacten. Je moet investeren in je netwerk om er iets te mogen organiseren."
Waarom dan nog een album maken, waar je niet van kan leven, dat energie en tijd kost om te maken en uitkomt in een scene waar je niet achter staat?
"Dat kan ik niet uitleggen man."
Is het een innerlijke drang?
"Ja. Echt, ik heb zo lang niets gemaakt."
Komt het ook voort uit bewijsdrang; laten zien dat je er nog bent, dat je het nog kan?
"Nee. Op een gegeven moment heb je zoveel meegemaakt en over zoveel zaken je bek gehouden, dat je weer moet schrijven. Ik ben ook veranderd. Ik denk anders over het leven, over de samenleving, over muziek. Straatfilosoof was heel serieus. Het was een zwaar album, een statement volgens een strak concept. Ik wil nu ook een andere kant laten zien: de liefde voor muziek. Gewoon muziek maken, doen waar de fuck ik zin in heb. Als ik nu de studio in duik ga ik zonder vooropgezet plan aan de slag. Ik luister beats en op de beat die ik voel, ga ik schrijven."
Zit je al weer in een flow?
"Jazeker. Ik heb nu een track of elf. Ik tape in Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen, afhankelijk van de producer. Ik geniet van de producties en zoek steeds naar die ene beat de me raakt. Dan weet je 'dit wordt 'm' en ben je eigenlijk ook zo klaar. Dan schrijft het nummer zichzelf, heerlijk. Ik heb mezelf ooit gezworen dat ik nooit een nummer schrijf waarbij ik denk aan een ander. Hoe 'je publiek' zal reageren op de tekst, of radio het wel wil draaien. Fuck die shit, ik maak muziek in de eerste plaats voor mezelf. Zo heb ik vanaf dag één mijn loyale achterban gewonnen. Gabber, als jij als artiest vier jaar niets uitbrengt, pleeg je artistiek zelfmoord. Er zijn weinig artiesten die na vier jaar weer iets releasen dat direct weer goed wordt gecheckt. Ik ben gelukkig, maar geloof ook in mijn aanpak. Mijn mensen zijn weer hongerig hoor."
Sjaak's release zal wel dit najaar worden, dan kom jij begin 2012?
"Hij november, ik begin volgend jaar inderdaad. Dat is wel het plan."
Jij zegt dat je anders naar de wereld bent gaan kijken; anders naar het leven. Is ook je visie op politiek en de samenleving veranderd?
"Zwaar. Nederland is nu nog rechtser dan toentertijd. Links krijgt nu volop klappen. Er wordt gesneden in alle budgetten. In het begin maakte ik me veel te druk om al die dingen. Ik was gefrustreerd en boos, maar dat heeft een andere plek gekregen. Je gaat toch niets veranderen als persoon. Als je kijkt naar hoeveel procent van de Nederlanders stemt op een Wilders, die man heeft een lege politieke agenda, het gaat echt helemaal nergens over."
Ben je cynisch geworden?
"Je kunt je druk maken, je kunt je verdiepen in het politieke landschap, meediscussiëren, maar uiteindelijk wil je gewoon een vredig leven. Ik ben onlangs twee dierbaren verloren. Dan is politiek ineens zo onbelangrijk; zo'n vreemd spelletje. Dan ga je kijken wat het leven nu eigenlijk voor jou is, hoe je in het leven staat. Morgen kan ik weg zijn, ga ik me nu dan druk maken over waar een ander op stemt? Ik mag blij zijn dat ik nog adem haal, blij zijn dat ik vrienden heb: mensen die ik kan vertrouwen. Ik kijk nu naar míjn prioriteiten. Laat je niet leven door het leven, maar leef het fucking leven. Life's a bitch, and then you die."
Waar hoop je over twee jaar te zijn?
"Ik hoop dat ik iets heb weten neer te zetten waar de volgende generatie wat aan heeft. Al heb ik één persoon geïnspireerd of gemotiveerd om wat van zijn leven te maken."
